Masz problemy żołądkowo-jelitowe? Często dokuczają ci wzdęcia, gazy, a czasami biegunki i bóle brzucha? Może warto zastosować dietę FODMAP, która u części osób wpływa na polepszenie pracy przewodu pokarmowego oraz łagodzi te dokuczliwe objawy.

Co to jest FODMAP?
FODMAP to akronim od angielskich słów „Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols” czyli „Fermentujące Oligo- Di- i Monosacharydy oraz Poliole” – to grupa krótkołańcuchowych węglowodanów słabo wchłanianych, szybko fermentujących, o wysokim ciśnieniu osmotycznym.

Zaliczamy do nich:
• fruktozę (występującą głównie w owocach, miodzie, słodyczach w formie syropu glokozowo-fruktozowego)
• laktozę (występującą głównie w produktach mlecznych)
• fruktany (występujące głównie w pszenicy, czosnku, cebuli)
• galaktany (występujące głównie w roślinach strączkowych)
• poliole (m.in. mannitol, sorbitol, ksylitol).

Jak FODMAP wpływają na organizm?
Produkty bogate w FODMAP przechodzą do jelita w formie niezmienionej, a dzięki swoim właściwościom osmotycznym, w jelicie cienkim przyczyniają się do zwiększonej absorpcji (wchłaniania) wody, co może prowadzić do rozciągania ściany jelita wywołując dolegliwości brzuszne m.in. ból, uczucie przelewania, biegunki. Następie przechodzą do jelita grubego i ulegają fermentacji przez bakterie jelitowe z wytworzeniem nadmiernej ilości gazów wywołując ból, dyskomfort oraz wzdęcia. U większości osób produkty bogate w FODMAP nie będą powodowały dolegliwości, jednakże u osób z chorobami układu pokarmowego m.in. zespołem jelita drażliwego (IBS) czy z nieswoistymi chorobami zapalanymi jelit (wrzodziejące zapalanie jelita grubego czy choroba Leśniewskiego Crohna) produkty te mogą nasilać dolegliwości.

Zasady diety FODMAP
Dieta FODMAP w literaturze określana jest mianem diety low-FODMAP albo L-FODMAP i składa się z trzech etapów, choć można spotkać informacje o dwóch etapach tej diety bez uwzględnienia etapu personalizacji sposobu żywienia.
Celem tej diety jest przede wszystkim identyfikacja produktów, które mogą nasilać dolegliwości i tych, które są dobrze tolerowane przez pacjentów i na tej podstawie dokonanie takich modyfikacji dietetycznych, które pozwoliłyby w dłuższej perspektywie czasu na zmniejszenie dolegliwości bez stosowania restrykcyjnej diety.

I etap – ograniczenie produktów zawierających FODMAP
✓ trwa 2-6 tygodni, polega na wyeliminowaniu z jadłospisu produktów o wysokiej zawartości FODMAP, a zastąpieniu ich produktami o niskiej zawartości FODMAP np. jeśli jesz na śniadanie tosty pszenne z miodem, możesz zamienić je na tosty orkiszowe z dżemem.

II etap – ponowne wprowadzenie produktów zawierających FODMAP
✓ trwa od 8-12 tygodni, polega na stopniowym włączaniu produktów bogatych w FODMAP (najlepiej włączać 1 produkt co 3 dni – monitorować objawy zapisując w dzienniczku swoje samopoczucie, dobrze jest również zapisywać jednocześnie poziom swojego stresu)

III etap – personalizacja diety
✓ celem tego etapu jest stworzenie indywidualnej diety, która będzie mogła być stosowana przez dłuższy czas z jak najmniejszą ilością ograniczeń. W tym celu wprowadza się do diety wszystkie produkty, które zostały wcześniej zidentyfikowane jako te, które nie powodują dolegliwości. Produkty, które powodowały dolegliwości można próbować włączać ponownie w niewielkich ilościach, aby sprawdzić czy tolerancja na te produkty nie zmieniła się.

Zaleca się realizację tej diety przy wsparciu dietetyka.

Produkty o wysokiej i niskiej zawartości FODMAP

Skuteczność diety FODMAP
Dieta o niskiej zawartości FODMAP może wywierać korzystny efekt pod kątem zmniejszenia dolegliwości, jednak brakuje nadal wystarczających dowodów naukowych, aby ten sposób żywienia rekomendować jako rutynową metodę leczenia chorób układu pokarmowego. Badania w zakresie skuteczności diety FODMAP najczęściej dotyczą pacjentów z IBS, u których nawet w 80% przypadków wystąpienie objawów uzależnione jest od stosowanej diety. W 2018 r. eksperci Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dokonali przeglądu piśmiennictwa w tym temacie, z którego wynika, iż skuteczność diety FODMAP była porównywalna z innymi zaleceniami dietetycznymi stosowanymi u pacjentów z IBS. Z tego też względu jako podsumowanie, sformułowano następujące zalecenia „W celu zmniejszenia objawów ogółem sugerujemy czasowe (przez 6 tygodni) stosowanie diety z małą zawartością fermentujących cukrów prostych i polioli (dieta low-FODMAP). Nie ma wystarczających dowodów, dlatego nie rekomendujemy powtarzania diety”.

Należy również pamiętać, iż dieta FODMAP to dieta eliminacyjna (wyklucza się lub znacznie ogranicza m.in. produkty mleczne, zbożowe, warzywa i owoce), która niewłaściwie skomponowana, może przyczynić się do wystąpienia niedoborów wapnia, błonnika, żelaza, witamin B, D czy naturalnych przeciwutleniaczy. Dlatego dietę tą powinno prowadzić się pod opieką dietetyka. 

Podsumowując, dieta FODMAP może być skutecznym sposobem zmniejszenia dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jednakże nie u wszystkich może ona przynieść oczekiwany efekt. Dlatego jeśli po 6 tygodniach stosowania diety, nie obserwuje się zmniejszenia dolegliwości, nie jest rekomendowana jej kontynuacja.

Źródło: IŻŻ NCEŻ/mgr inż. Magdalena Siuba-Strzelińska