W chorobach tarczycy związanych z niedoczynnością tego narządu często pojawia się obawa przed spożywaniem warzyw krzyżowych ze względu na ich potencjalnie negatywny wpływ na zdrowie. Czy te obawy są uzasadnione i oznaczają eliminacje z naszej diety produktów takich jak kapusta, brukselka, brokuł, czy kalafior?

Czym jest niedoczynność tarczycy?
Jest to choroba wywołana niedoborem hormonów produkowanych przez tarczycę bądź ich nieprawidłowym działaniem w organizmie. Istnieje wiele czynników prowadzących do rozwoju niedoczynności tarczycy, m.in. stany zapalne tego gruczołu (w tym choroba Hashimoto), usunięcie tarczycy czy jej uszkodzenie w wyniku zastosowanej radioterapii w obrębie głowy i szyi. Czynnikiem żywieniowym mogącym powodować niedoczynność tarczycy jest niedostateczne spożycie jodu – pierwiastka niezbędnego do syntezy hormonów tarczycy.

Warzywa krzyżowe a niedoczynność tarczycy
Warzywa z rodziny krzyżowych, do których zaliczamy m.in. kapustę, brokuł, kalafiora, brukselkę, kalarepę czy jarmuż zawierają naturalne związki wolotwórcze, czyli goitrogeny. Ich niekorzystne działanie polega na wiązaniu jodu, który nie może zostać wykorzystany do prawidłowej syntezy hormonów tarczycy. To z kolei może doprowadzić do przerostu gruczołu tarczowego, czyli powstania tzw. wola i rozwoju niedoczynności tarczycy. Substancje goitrogenne mogą jednak spowodować takie skutki w określonych warunkach –narażone są jedynie osoby mające niedobór jodu w organizmie, jednocześnie dostarczające duże ilości tych związków z dietą każdego dnia. Warto więc zadbać o spożywanie warzyw krzyżowych w umiarkowanych ilościach oraz urozmaicenie swojego jadłospisu i wzbogacenie go w produkty będące źródłem jodu, np. ryby morskie, produkty mleczne, żółtko jaja czy algi. Pewne ilości jodu znajdziemy również w produktach takich jak warzywa i owoce oraz produkty zbożowe, jednak zawartość jodu jest w nich zmienna i zależna od wielu czynników, w tym od zawartości tego pierwiastka w glebie. Dodatkowo w Polsce jest dostępna sól jodowana – trzeba jednak uważać, aby nie przekroczyć jej zalecanego dziennego spożycia.

Czy spożywanie warzyw krzyżowych przy niedoczynności tarczycy może zaszkodzić?
Niekorzystny wpływ substancji goitrogennych może się uaktywnić przy ich zbyt dużym spożyciu i jednocześnie występującym niedobrze jodu w organizmie u osób z niedoczynnością tarczycy, u których produkcja hormonów jest niewystarczająca bądź będących po usunięciu gruczołu tarczowego wiążącego się z całkowitym brakiem ich wytwarzania w organizmie. Obecność warzyw krzyżowych w diecie nie spowoduje jednak negatywnych konsekwencji jeśli niezbędna dawka hormonów jest dostarczana w postaci leku.

Czy można zmniejszyć zawartość goitrogenów w żywności?
Zawartość goitrogenów w żywności można zmniejszyć poprzez zastosowanie odpowiedniej obróbki termicznej. W trakcie gotowania inaktywacji może ulec ok. 30% związków antyodżywczych, a efekt ten będzie jeszcze większy jeśli gotowanie odbędzie się bez przykrycia w dużej ilości wody – część z nich ulotni się z parą wodną. Należy pamiętać, że proces fermentacji również dezaktywuje w pewnym stopniu czynnik wolotwórczy, dlatego z powodzeniem możemy cieszyć się również smakiem produktów kiszonych w naszym menu.

Podsumowanie
Podsumowując, przy odpowiednim poziomie jodu w organizmie, spożywaniu warzyw krzyżowych w umiarkowanych ilościach oraz poddawaniu ich właściwej obróbce termicznej, nie należy obawiać się negatywnych konsekwencji związanych z ich wpływem na funkcjonowanie tarczycy. Warzywa krzyżowe powinny więc stanowić element zróżnicowanej diety, choćby ze względu na zawartość cennych  związków bioaktywnych, które odgrywają istotną rolę m.in. w profilaktyce nowotworów. 

Źródło: IŻŻ NCEŻ/mgr Beata Bondyra-Wiśniewska, konsultacja merytoryczna: mgr Klaudia Wiśniewska